BALKAR Konferans:

"Acaristan Muhtariyetinde Sosyalist Rejimin Kurulması (1921-1922)"

Konuşmacı: Taner GÖKDEMİR 

Tarih: 8 Mayıs 2019, Saat: 15.00

Yer: Yıldız Teknik Üniversitesi Davutpaşa Kampüsü İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Konferans Salonu.

Toplantı herkesin katılımına açıktır. 

Ulaşım: Metro Davutpaşa Kampüsü, Otobüs: 41 AT Cevizlibağ

BALKAR Konferans, 8.5.2019
Taner Gökdemir: “Acaristan Muhtariyetinde Sosyalist Rejimin Kurulması”
Acara Meselesi 100-150 yıllık bir sorundur. Acara bölgesi Gürcistan’ın Güney batısında yer alır. 
Geç dönem Osmanlı kaynaklarında Acara, aşağı Acara ve yukarı Acara şeklinde adlandırılıyor. 
Acara-i Ulya (Yukarı Acara) ve Acara-i Süfla (Aşağı Acara)
Acaristan Batum, Gönye, Çürüksu gibi bölgeleri kapsamaktadır. 
Fatih 1461’de Trabzon-Rum İmparatorluğunu aldığında Acara bölgesi Trabzon’a bağlıydı. Bir süre kontrolü zor olmuşsa da 17. yüzyılda Müslümanlaşma, özellikle beyler öncülüğünde gerçekleşmiştir. 
1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda 1 milyon 100 bin Ruble savaş tazminatı karşılığında Rusya’ya verildi. 
Birinci Dünya Savaşı’nda Sarıkamış Harekâtı ile Osmanlının eline geçiyor, ama Osmanlı’nın yenilmesiyle Ruslar Trabzon’a kadar ilerledi. 1918’de Brest-Litovsk’tan sonra Plebiscit yapıldı ve Osmanlı’ya bağlandı. Fakat Mondros Ateşkes Antlaşması ile tekrar elden çıktı. 
Ankara Hükümeti sonra tekrar Batum’a girdi. Batum Moskova Antlaşmasıyla Rusya’ya verildi. Kars Antlaşması bu durum onaylandı. 
Sosyalist rejimin kurulmasında ilk olarak Revkom ( İhtilal Komitesi) yönetimi ele aldı. 
Kurultay toplandı ve her bölgeden delegeler getirildi. Revkom başkanı Gambarof Acara halkına “Dininizi yaşamakta serbest olacaksınız.” diye söz vermiştir. 
Divan-o Riyaset Reis-i Hasan Tahsin Himşiaşvili konuşmasında benzer vaadlerde bulundu. 
Kızıl Ordu Komutanı, Lemizov da Batum’da kürsüye çıktı ve “Yoldaşlar: Bizler Volga Nehri boyundan Azerbaycan'a, Gürcistan'a ve nihayet Acaristan'a geldik buralarda amele ve rençber; sermaye ve zulmün esiri idiler. Biz onları kurtarıp hürriyet ve serbestiyet vermeye geldik emperyalizm ve kapitalizm zincirlerinden kurtarmaya geldik. Yoksa burada Rusya'nın hükmünü geçirmeye gelmedik. Gürcistan'dan, Azerbaycan'dan, elhasıl bizim amele ve rençber hükümetleri teşkil ettiğimiz her yerden bize murahhaslar geliyor. (Kurtarın zulümden, sermayenin tazyikinden, menşeviklerden ve beylerden, aks inkılabçılardan [karşı devrimcilerden] kurtarın) diyorlardı. Geldik, aks inkılabçılardan kurtardık…”
Şevket Süreyya Aydemir de Batum’da, Gürcistan Komünist Fırkası Batum Teşkilatı Müslüman Seksiyası adına konuşma yaptı. Şevket [Süreyya] Aydemir: “Ben Acara Köylü ve Amele Murahhaslarını Müslüman Seksiyası namına tebrik ediyorum. Eski zalim hükümetler sizi cahil bırakmıştır. Fakat yaşamak için bilgi lazımdır. Sizi zulümden ve esaretten kurtaran komünistliktir, bu nedenle teşkilatlanmalı ve Acara’da sağlam bir hükümet kurmalıyız.” diyordu. 
Aydemir “ Suyu Arayan Adam” kitabında da buna yer vermektedir. 
İnsanlar komünistlik nedir bilmiyordu. Kurultayın ele aldığı temel meseleler şunlardır:
1-Mandat Komisyonu Tayini
2- Muhtariyet 
3- Açlık 
4- Kooperatif 
5- Arazi Meselesi 
6- Sıhhiye

Kurultayın son gününde İlmiye toplantısı yapıldı. İslami geleneğin kurumlarda tesis edilmesi, İdare-i Şer’iye Meselesi konuşuluyor. Kadılık, evkaf meselesi ve hocalar meselesi konuşuluyor.
“Kâtip: (okur) Acaristan’ın merkezi dini ve şer‘i olan Batum’da bi’l-intihab bir reis ile iki muavinden ‘ibaret bir daire teşkil olunacak. Şehirde bir kadı ile iki müderris ve Acaristan rayonlarına ise birer kadı ile birer müderris nasb ve tayin edilecektir. Rayon müderrisleri ‘aynı zamanda müftülük vezâifini de ifa edeceklerdir.” Bu teklif üzerine yine bazı tartışmalar ve konuşmalar üzerine İdare-i Şer ’iye meselesi şu şekilde son halini alır.
Merkezi Dinî Reisine; Reisü’l-ulemâ 
Birinci Muavine; Ders Vekili 
İkinci Muavine; Hükkam Reisi 
Batum Kadısına; İstinaf Kadısı
Rayon Kadılarına; Bidayet kadısı
Müderrislere; Dersi‘âm
Müftülerin unvanı aynen kabul olunmuştur.
Alınan karar şöyledir: 
892 delegeden 50 kişi seçilerek Kızıl Meclis açıldı. Kızıl Meclis’ten 7 Halk Komiseri, komünistlerden 4 Komiser tayin ediliyor. 11 Komiserlik kuruluyor. Bundan sonra bir salname yayınlanıyor. Kapak resminde tasvir edilen bir kişi bir eliyle camiyi gösteriyor, diğer elinde Komünist bayrak taşıyor. 
Acaristan’da Sosyalizm nasıl ortaya çıktı?
1. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası Rus hakimiyeti: Bakü’den Batum’a bir petrol hattı döşendi ve bir işçi sınıfı ortaya çıkmaya başladı. 1905 Rus Devriminin en şiddetli yaşandığını yerlerden biri Batum’dur. 
2. Rusya’daki Sosyalist Hareketler: Lenin’in Kafkas halklarına yönelik tezleri.
3. Acara kimliği dönemde ortaya çıktı. 
Stalin, milliyetler komiseri, 1913 Pravda gazetesinde bir yazıda, “Gürcüce konuşan Müslüman ve Türk kültürüne sahip halk nasıl örgütlenecek?” diye soruyor. 
Tartışma/Sorular: 
Emir Fatih Akbulat: Müslüman bir topluluk nasıl sosyalist bir rejime girmeye karar veriyor?
Taner Gökdemir: Sosyalizmi bilmiyorlar, 1915’ten 1921’e kadar Osmanlı ile Rusya arasında kaldılar. Çarlık Rusya yıkıldıktan sonra Osmanlılar giriyor, Mondros’tan sonra İngilizler giriyor. Almanlar tarafından Acara Müslümanlarından Gürcü lejyonu kurulması düşüncesi var. Bu kadar karmaşa sonunda rahat etmek istiyorlar. 
Soru: 1913 Batı Trakya Cumhuriyeti gibi başka özerklikler var ve bunlar Türkiye’ye dahil olamadıkları için kuruluyor. Oysa Acara’da SSCB’ye dahil olmak istiyorlar. Bu Türkiye’nin desteğinin az olması ile ilgili midir? 
T. Gökdemir: Bolşevikler çok fazla vaatlerde bulunuyor. 
M. Hacısalihoğlu: Bolşeviklerin Müslümanlara yönelik sıcak mesajları ve Enver Paşa gibi liderlerin de Bolşevik yönetimle kurduğu ilişkiler var. Bakü kongresi, Azerbaycan’da sosyalizmin kurulması gibi faktörler de dikkate alınmalıdır. 
Cevap: Evet, Azerbaycan’dan gelen temsilcilerin olumlu mesajları var. 
Soru: Dini bağ üzerinden mi, ideolojik mi, aydın hareketi mi yoksa ekonomi ve savaş şartları nedeniyle mi Bolşevik rejim kuruluyor?
T. Gökdemir: İslamiyetin yaşanacağına dair teminat veriliyor. Ayrıca Kızıl Ordu kapıya kadar gelmiş olmasından dolayı başka şansları yok. 
Bu çalışmada incelenen salname Rıza Nur tarafından Acara’dan getirilmiş ve Sinop kütüphanesinde buldum.
Rapor: M. Hacısalihoğlu
Redaksiyon: Zehra Sivri